Wanneer vier je Pasen en waar komt het vandaan?

De lente, zo’n vrolijke tijd van het jaar! Kinderen starten deze week met eieren schilderen en het versieren van de paastak. En de paashazen komen ook weer overal tevoorschijn.

Maar waar komt dit allemaal vandaan? We hebben geleerd dat Pasen een Christelijke traditie is. Met de kruisiging van Jezus op Goede Vrijdag en de opstanding uit de dood op Eerste Paasdag.

Dus wat is de rol van de natuur rondom deze dagen in het voorjaar? Uit welk paasei komt die paashaas? En waar komt die wisselende datum vandaan?

Dat zochten we voor je uit.

Waar komt de naam Pasen vandaan?

Niet zo boeiend, denk je misschien. Maar dit verklapt al wel waar de blend van verschillende tradities zijn oorsprong vindt. Wij noemen het Pasen, wat zijn herkomst vindt in het Joodse Pascha-feest (op haar beurt weer de oorsprong van het Christelijke paasfeest).

In Duitsland noemen ze deze dagen Ostern. In het Engels Easter. Lijkt niet echt op Pascha. Dit zou dan ook terug te voeren zijn op iets anders, iemand anders: de godin Ostara of Eostre. Zij werd door vroegere Germaanse stammen geëerd als de godin van de lente en vruchtbaarheid.

Wanneer is het Pasen?

Dat is elk jaar de vraag. En dat heeft te maken met een mismatch tussen verschillende kalenders. Onze Gregoriaanse kalender (die we sinds 1582 voeren) is gebaseerd op de zon die in 365 (en een kwart) dagen om de aarde draait.

Pasen hangt - net als veel andere oude, traditionele dagen - van oorsprong samen met het maanjaar. Dat is een jaar gebaseerd op de fases van de maan. En daar gaat het wringen. Want onze maan draait dus niet in een maand om de aarde heen. Dat duurt maar 29,5 dag. Dus op jaarbasis zijn dat 354 dagen en kom je wat dagen tekort om het te lijmen met de Gregoriaanse kalender.
Het nieuwe maanjaar (luna new year) start dus elk jaar op een andere datum.

(meer hierover lezen? Kijk dan bij Waarom vieren we oud en nieuw op 31 december)

Oke. Dat is nu duidelijk. Maar wanneer valt Pasen dan?

Er is vastgesteld dat Eerste Paasdag altijd de eerste zondag is, na de eerste volle maan, na de lente equinox. 
De lente equinox is de dag waarop de dag en nacht precies even lang zijn. We noemen dat ook wel de astrologische lente. 
In 325 is vastgesteld dat de lente equinox op 21 maart is. In de werkelijkheid schuift dit elk jaar een heel klein beetje (dit jaar is het 20 maart, maar goed). Eerste Paasdag valt dus - van oudsher - altijd tussen 22 maart en een maan-maand erna.
En voor wie uit het raam gaat kijken: de volle maan valt dit jaar op zondag 28 maart. Eerste Paasdag dus precies één week erna.

Waar komt die paashaas nou vandaan?

In de Christelijke en Joodse tradities lees je niks over een paashaas. Ook niet over een paasei. Dus waar komen deze tradities dan vandaan? We kunnen je vast verklappen: Er zijn verschillende verhalen over. We zetten ze voor je naast elkaar. 

De paashaas was naar verluidt het heilige dier van de godin Ostara. Zij werd ook weleens als haas afgebeeld. Zoals gezegd was ze niet alleen de godin van de lente, maar ook van de vruchtbaarheid. En laat die haas (of het konijn...) nou juist zo bekend staan om de goede vruchtbaarheid! 

Er zijn ook verhalen dat de paashaas volgens de traditie eieren bracht naar kinderen die lief waren geweest. Een soort Sinterklaas. Of Kerstman.

En waar komt dat paasei dan vandaan?

Maar wat moet een haas nou met eieren? We hebben twee mythes gevonden:

1. Een klein meisje vond een gewond vogeltje. Natuurlijk riep ze Ostara om hulp. Omdat het vogeltje er slecht aan toe was, veranderde de godin het in een haas. De haas zou voortaan één keer per jaar terugkomen om gekleurde eieren te leggen.

2. Ostara was een jaar iets te laat en daardoor kwam de lente te laat op gang. Om haar schuldgevoel kwijt te raken, besloot ze een jong vogeltje (dat bijna gestorven was door de kou) te redden. Maar het vogeltje kon al niet meer vliegen. Hierop veranderde Ostara dit vogeltje in een haas. De haas was vanaf toen één dag per jaar in staat om eieren te leggen: De dag dat Ostara werd vereerd.

Hoe de mix tussen paashaas en eieren ook is ontstaan: Eieren worden, net als de haas, al van oudsher geassocieerd met vruchtbaarheid. En ook met geboorte en nieuw leven.

De oude Germanen offerden dan ook eieren aan de godin Ostara. In de wintermaanden was er minder eten. Met de komst van het voorjaar legden de vogels en kippen weer eieren. Daar bedankten ze de godin voor. Soms met hun mooiste (gekleurde en versierde) eieren!

In andere landen worden de eieren ook weleens door andere dieren dan de haas gebracht. In Australië kennen ze een paasbilby, in Zwitserland een paaskoekoek en in delen van Duitsland de paasvos!

Na het inkijkje in de geschiedenis en natuurverschijnselen wil je de lente natuurlijk meenemen in je paasviering!

Duurzame tips voor een Pasen vol natuur

Fijne Pasen!